MICHONGOMA

Sehemu nyingi za duniani ikiwemo nchi yetu Tanzania michongoma imekuwa ikitumika kwa miaka mingi kwa matumizi mbali mbali, matumizi ya michingoma yameanzia zaidi ya miaka 4000 – 6000 iliyopita na michongoma iliyopo ambayo ina umri mkubwa zaidi ni miaka 700 na inapatika nchini ujerumani kiwa na urefu zaidi ya nyumba ya kawaida
Michongoma hutokana na aina mbali mbali za mimea ambayo baadhi ni miti na mingine hukua kama vichaka, yote hii huwa na sifa ya kuwa na miiba na kuhimili ukame ingawa baadhi ya mimea na miti ambayo haina miba hutumika kama michongoma mfano mi krismas (cupresus lusitanica, thujia orientalis)

thujia orientalis


UPANDAJI
Upandaji hutegemeana na aina ya mmea wenyewe, baadhi hutumia vipandikizi, mingine hutumia mbegu na mingine kwa njia zote mbili, ile inayooteshwa kwa vipandikizi huweza kuoteshwa sehemu na ikimea huhamishiwa sehemu husika wakati ile inayooteshwa kwa mbegu mara nyingi huoteshwa sehemu husika moja kwa moja. Huwa haihitaji kumwagiliwa maji ila inapokuwa midogo, ikishakuwa nikubwa inauwezo wa kukua kwa kutegemea mvua tu labda kama kuna ukame

MATUMIZI

MIPAKA –

Mara nyingi hasa majumbani tumeina watu wakitumia michongoma kama mipaka, sehemu za pwani na sehemu zenye mvua chache hutumia zaidi ile yenye miiba, wakati sehemu za bara hasa zenye baridi hutumia ile isiyo na miiba kama mipaka.

UREMBO –
BOUGAINVILEA


MKRISMAS

Wakati mwingine michongoma hutumika kama urembo ikiwa kama mipaka au ikipandwa mmoja mmoja kama maua au miti ya urembo, miti kama mikrismas (cupresus lustanica) na (thujia orientalis) ambayo iko kama mikrismas ila majani yake yako bapa kama yamepigwa pasi. Inapatikana mikoa ya Kilimanjaro, Arusha, Manyara, Lushoto, Mbeya, Iringa, Songea n.k pia kuna inayojuliakana kama boganivilia

KUKINGA UPEPO

–Mara chache sana ambapo michongoma huachwa na kuwa mikubwa kama miti na kutumika kukinga upepo kwenye nyumba na mashamba, sehemu nyingine huwa tu imesahaulika kukatwa na kuwa mikubwa na kufanya kazi ya kukinga upepo.

ULINZI –

Hii ndio kazi hasa ya michongoma na haya matumizi yake yalianzia huku, na miti inayotumiaka hapa ni ile yenye miiba zaidi, unaweza kukuta imepandwa kama mpaka na ulinzi au ulinzi peke yake ikiwa ndani ya mipaka. Hutumika kulinda makazi, mazao na mifugo kwenye mazizi, kuna baadhi ya mimea ambayo huwekwa kwenye mazizi na jamii za wafugaji ambazo huaminika kufukuza wanyama wakali kama simba na fisi wasishambulie mifugo.

UPANDISHAJI/UZALISHAJI SAMAKI

Kama wewe ni mfugaji wa samaki kwenye mabwawa kwa ajili ya biashara, basi ni vizuri ukazalisha samaki wako, ndipo uwaweke kwenye bwawa wakiwa katika idadi inayojulikana nah ii itakusaidia kwenye ulishaji sahii na mavujo ya juu kulingana na ukubwa wa bwawa lako.

UTAMBUZI WA JINSIA
Hii ni kazi inayohitaji utaalamu na mazoea kidogo. Kwa kawaida samaki jike huwa na tumbo la mviringo kidogo wakati tumbo la samai dume huwa bapa, samaki dume huwa na vidoti vyeupe kwenye mapezi afikiapo umri wa kupanda, na huruka ruka zaidi ya jike mara watolewapo kwenye maji.



UPANDISHAJI
Kwa kawaida upandishaji hufanyika kwenye sehemu isiyo na kina kirefu kwenye vyombo maalumu, chombo kisiwe kwenye jua, na kiwekewe majani ya kutosha na mchanga chini. Kabla ya kuwapandisha samaki wawe kwenye vyombo tofauti kwa siku 3 – 4 na muda wote walishwe vyakula maalum nyenye protein nyingi, katika mazingira ya kawaida huwa tunawalisha nyungunyungu (earth worms) ambao hupatikana kwa kuchimba sehemu chepechepe, kama una samaki wazazi itakubidi uzalishe nyungunyungu (somo kuja baadae) walishe samaki wako kadri wanavyoweza kula
Baada ya kuridhika na maandalizi ya samaki wako, sasa unalichukua jike na kulipeleka kwa dume na si kinyume, dume huwalimechimba vishimo kwenye mchanga ambavyo baada ya muda jike likihamasishwa hutaga ndani yake na dume hurutubisha mayai, baada ya kurutubishwa jike huyachukua mayai na kuyaweka mdomoni kwake, baada ya hapo lazima jike arudishwe kwenye chombo chake kwa siku 6 – 10 na hapo watoto hutotolewa toke mdomoni mwake. Watoto wakitotolewa tu jike ataondolewa na kurudishwa kwenye bwawa la kawaida kwa sababu atawala watoto wake.

SAMAKI JIKE MWENYE MAYAI MDOMONI



Baada ya watoto kutotolewa utawalisha baada ya siku mbili na chakula chao kikuu ni viini vya yai na baada ya wiki wanaweza kula watoto wa dagaa uduvi ambao nao utawazalisha (somo kuja baadae)Samaki wako wakifikia ukubwa wa kutosha utawaingiza kwenye bwawa lako na kuendelea kuwalisha mpaka kufikia umri wa kuvuna.
Kama una mabwawa tayari na samaki wako wanapandana , ukienda ule upande wenye kina kifupi utakuta samaki dume amechimba vishimo vya kutagia, mara baada ya watoto kutolewa mdomoni na mama yao, unatakiwa kuwawahi na kuwahamishia kwenye sehemu salama ili wasiliwe na samaki wakubwa.

SAMAKI AKITOA WATOTO MDOMONI


Upandishaji wa samaki wa urembo ni kama huu sema wenyewe tofauti inakuja kwamba samaki kama gold fish hutaga popote pale hawachimbi vishimo na baada ya kutaga dume hurutubisha mayai, ili kujua mayai yamerutubishwa maji hubadilika rangi na kuwa kama ukungu, basi hapo utawatoa jike na dume na kuyaacha mayai, mayai yao huwa hayaatamiwi kwenye mdomo wa samaki jike.

SAMAKI BAADA YA KUVUNWA

UFUGAJI WA SAMAKI WA CHAKULA - SEHEMU YA PILI

TILAPIA



Katika sehemu ya pili tutaongelea ufugaji katika bwawa la wastani kwa ajili ya samaki wa kitoweo na kuuza. Baada ya kuchagua sehemu ya kuchimba bwawa lako na kuzingatia vigezo vyote, kinafuatia ni uchimbaji wa bwawa lenyewe, kwa bwawa dogo uchimbaji unafanyikwa kwa kutumia mikono na vifaa kama jembe, sururu na chepe, kwa mabwawa makubwa inabidi kutumia mashine za kuhimbulia. udongo unaotolewa uwekwe kwenye kingo za bwawa na kutumika kuongeza kina, bwawa linatakiwa kuwa na kina kirefu upande mmoja na kina kinapungua kuelekea upande mwingine wenye kina kifupi, mfano mzuri angalia mabwawa ya kuogelea. Kwenye kina kirefu unaweka bomba lenye chekeche la nyavu za mbu kwa upande wa ndani ya bwawa kwa ajili ya kutolea maji, na bomba hili huzibwa lisitoe maji ila pale inapohitajika kupunguza maji.

MDAU AKICHIMBA BWAWA LA SAMAKI



Baada ya bwawa kukamilika kuchimbwa jaza maji mpaka juu ili kuangalia kama yanatuama na kama kuna kingo zinavuja, kisha weka chakula cha samaki ambacho ni mbolea ya samadi mchanganyiko ya kuku na ng’ombe kwa kipimo cha sehemu tatu za ng’ombe kwa moja ya kuku. Kwa bwawa lenye ukubwa wa ekari moja (70m*70m) kilo 80 za mchanganyiko huu huitajika kila siku, acha chakula kikae kwa siku 3 ndio uweze kuingiza samaki wako. Unaweza pia kuwalisha mabaki ya vyakula, pumba na mboga mboga, Lisha samaki wako kwa siku 6 na siku ya 7 usiwalishe , punguza maji robo na kujaza mengine. Bwawa lenye ukubwa wa ekari moja linaweza kuchukua samaki aina ya tilapia 2800-3000 ambao watakuwa tayari kuvunwa baada ya siku 90 – 120. Nivizuri kutumia samaki waliokwisha zalishwa sehemu /pembeni kwa sababu, ukiwaweka ili wazaliane wenyewe itachukua muda mrefu kuvuna kwa sababu samaki wakubwa wanatabia ya kula mayai na samaki wadogo. Kwa maelezo jinsi ya kutagisha samaki nitaanda makala inayojitegemea.

UJENZI WA MABWAWA YA KUDUMU



Uvunaji wa samaki hufanywa kwa kutoa maji yote katika bwawa na kuvuna samaki kwa ajili ya kuuza au kitoweo, baada ya kuvuna samaki wote bwawa limwagiwe chokaa, hii husaidia kuua vijidudu na kuzuia magonjwa kabla hujaingiza samaki wapya.
Adui mkubwa wa samaki wako ni vyura na baadhi ya ndege ambao hula samaki, pia kuna wanyama kama fisi maji ambao nao pia hula samaki, jinsi ya kujikinga na vyura ni kwa kuwaua kwa mkono na kuharibu mayai yao, ndege na wanyama unaweza kuwazui kwa kuweka uzio wa nyavu pande zote na juu.

BAADHI YA NDEGE WALAO SAMAKI

UFUGAJI WA SAMAKI WA CHAKULA KWENYE BWAWA-SEHEMU YA KWANZA

BWAWA LA KUCHIMBA KWA AJILI YA SAMAKI WA CHAKULA


Ufugaji wa samaki ni kama ufugaji mwingine wowote wa wanyama, kwa sababu wanahitaji uangalizi kama wanyama wengine mfano vitu kama kula, usafi, tiba na mengineyo yote yanahitajika kwa ajili ya ufugaji wa samaki

VITU MUHIMU
Baada ya kuamua kufuga samaki ili kuchagua sehemu ya kufugia ni lazima uzingatie mambo yafuatayo
(a)MAJI- Ufugaji wa samaki unahitaji maji mengi ya kutosha kwa hiyo sehemu ya kufugia lazima iwe na chanzo cha uhakika cha maji kwa mwak a mzima, vyanzo kama ziwa, bwawa, mto, kisima ni vyanzo vizuri sana lakini maji ya bomba hayawezi kutumika moja kwa moja kwa sababu huwa yanatiwa dawa ya chlorine ambayo huua samaki. Ukitaka kutumia maji ya bomba ni lazima uyakinge kwanza sehemu kama kwenye matanki yakikaa kwa masaa kama 12 chlorine huondoka. Tatizo la maji ya mto, ziwa na bwawa ni maambukizi ya magonjwa kwa samaki.

BWAWA LA ASILI


(b)UDONGO- Sehemu utakayochagua kwa ajili ya bwawa lako la samaki lazima iwe na udongo unaotuamisha maji ili kuzuia upotevu wa maji na kupunguza gharama za uendeshaji, unaweza pia kujenga kwa simenti

(c)MAFURIKO-Sehemu ya bwawa isiwe ambayo inaweza kupatwa na mafuriko kila msimu wa mvua sababu samaki wataondoka na mafuriko, pia magonjwa na kemikali zisizohitajika zitaingia bwawani na kuua samaki wako

BWAWA LILOJENGWA KWA AJILI YA SAMAKI WA UREMBO


(d)JOTORIDI-Ni muhumu kujua aina ya samaki unaotaka kufuga kama wataweza kuishi kulingana na kiasi cha joto cha sehemu husika.

(e) MIPANGO YA BAADAE- Seehemu husika lazima iendane na mipango ya baadae hasa kama unampango wa kutanua ufugaji wako, ni muhimu mradi uwe sehemu moja kupunguza gharama za usimamizi

MFANO WA BWAWA LILOJENGWA KWA AJILI YA UZALISHAJI WA SAMAKI WA CHAKULA

MGENI NO 2 - NA JIWE LINALOISHI

Leo asubuhi nilikuwa na mgeni mwingine ambaye ni mfugaji wa samaki anayeanza/mwanafunzi , alikuwa amekuja nyumbani kwangu kunitembelea na kujifunza. Kwangu pia ilikuwa ni bahati kwa sababu ilikuwa ni siku ya kufanyia usafi wa jumla chombo cha kufugia samaki (aquarium), nilimwomba anisaidie kwa sababu ki ukweli chombo ni kikubwa kiasi maana inachukua lita za maji 220 sawa na ndoo 11 za lita 20 zilizojaa.

JIWE LENYEWE



Kazi ilianza kwa kupunguza maji kwa kutumia kinyonyeo (syphone) na kwenda kuyamwaga maji kwenye maua, ikifuatiwa na kutoa urembo wote wa ndani pamoja na majani, sasa kuna mawe matatu ambayo nilipoyatoa sikuyaweka mahali pakavu na kuyasafisha kama urembo mwingine bali nilichota kiasi cha maji tuliyoyatoa na kuyaweka kwenye chombo kingine na kuweka mawe haya. Mgeni wangu akaniuliza kwanini hayo mawe siyasafishi, nikamjibu haya mawe yanaishi jamaa akashangaa na mimi ikanibidi nianze kumfafanulia maana yake.


MAWE YANAYOISHI YAKIHIFADHIWA KWENYE MAJI(PEMBENI) USAFI UKIENDELEA KWENYE CHOMBO KIKUU



Kwa chombo ambacho ndio kwa mara ya kwanza kinatumika kufugia samaki, inashauriwa yale maji uliyochukulia samaki toka kule uliko wanunua yawe ni kutoka katika chombo chenye samaki na yasiwe yametoka bombani moja kwa moja. Katika kanuni za usafishaji chombo cha samaki, unatakiwa usisafishe filter zaidi ya cheke cheke lake ambalo ndilo huchuja uchafu, nia na madhumuni kwa yote mawili ni kuhakikisha kwamba ule mfumo wa bakteria muhimu ndani ya chombo chako unakuwepo na haufi kabisa hata baada ya kufanya usafi wa jumla na kuweka maji mapya.


CHOMBO MARA BAADA YA USAFI KABLA YA KURUDISHIWA MAWE, UREMBO MWINGINE NA MFUNIKO WA JUU WENYE TAA NA WATER PUMP



Kwa kuzingatia hayo mimi niliamua kutumia mawe haya ambayo yanapatika kwenye mito hapa nchini, kila ninaposafisha na kuondoa maji yote kwenye chombo cha samaki. Mawe haya yana nafasi za matundu mengi yanayoruhusu maji kujaa ndani ya jiwe hili, kwa hiyo mfumo wa bakteria muhimu nao huwa ndani na ndio maana nikaliita jiwe linaloishi . Faida ya mawe haya ni kwamba yakuwa na mazingira ya kujificha na giza ndani yake kwa hiyo kufaa zaidi kama makazi ya bakteria hawa muhimu na huwa nayaweka ule upande wa pili ambao hauna filter. Ikumbukwe kwamba upande wenye filter ndio upande unaowekwa chakula kwa hiyo kuwa na vinyesi vingi na mabaki mengi ya chakula na kuwa na mazingira mazuri zaidi ya bakteria kuishi, sasa ili kufanya mazingira yawe sawa basi mimi niliamua kuweka mawe haya upande wa pili.


JIWE NDANI YA CHOMBO KAMA LINAONEKANA CHINI YA SAMAKI MWEKUNDU



Kama unafuga samaki aina ya CAT FISH ambao hula utando na ukungu ndani ya chombo chako mara zote hupenda kukaa upande wa filter na wakati mwingine kunata kwenye filter yenyewe kwa sababu ndipo kwenye ukungu mwingi uletwao na bakteria, sasa ukiweka mawe haya upande wa pili utaona kwamba cat fish wako wanatembea pande zote za chombo chako na hapo utaona umuhimu wa jiwe linaloishi.


CHOMBO CHA SAMAKI BAADA YA USAFI KUKAMILIKA FILTER IKO PEMBENI KUSHOTO NA MAWE YAPO CHINI KULIA

MGENI

Jana nilipata mgeni ambaye ameomba jina lake nilifiche, mgeni huyu aliomba tukatembelee shamba langu dogo la miti ya mitiki lililopo Kiluvya umbali wa kama km 30 kutoka jijini Dar es salaam. Shamba hili dogo (la mfano) lina ukubwa wa ekari mbili ambazo ziko bondeni, ni bonde lenye rutuba sana na sehemu ya bonde hili hutuamisha maji wakati wa mvua nyingi.

MGENI WANGU

CHINI YA MITIKI KUNA MPUNGA, HII NDIYO SEHEMU INAYOTUAMA MAJI NA HAINA MITI MINGI

Eneo la shamba hili kama likipandwa lote linauwezo wa kuchukua miti 1000 ila kwa sababu sehemu ya bonde hutuamisha maji basi kuna miti 800 tu, kwa sababu mitiki haiwezi kuota sehemu yenye kutuama maji (rejea makala zangu za mwanzo) Msimu huu wakati mvua zitakapokuwa zinaishia na bonde halituamishi maji, nitajaribu kurudishia hiyo miti 200 iliyobaki ili nione kama itashika, kwa sababu nina imani kama itashika mpaka mvua zijazo hata kama maji yatatuama haitakufa.

CHINI YA MITIKI KUMEPANDWA MIHOGO



Huyu mgeni wangu ni mkulima ambaye ana shamba lake kiasi cha ekari 50 sehemu za vigwaza unaingia ndani kulia kuufuata mto Ruvu. Hili shamba lake ni jipya na anategemea kuanza kupanda miti ya mitiki wakati wa mvua zamwezi wa 11, kwa sasa hivi anaanda shamba lake kwa kukata miti michache iliyopo pamoja na kulima vichaka na majani

CHINI YA MITIKI KUMEPANDWA MAHINDI


Ameniambia ataanza na ekari kumi kwa msimu wa kwanza kwa hiyo anahitaji kiasi cha miche 5000, kwa hiyo nina kibarua cha kuanza kuandaa kitalu cha kuoteshea mbegu hizo. Kitalu changu nitakiandaa kule kluvya kwa sababu ya urahisi wa kupitia miche wakati wa kupanda, yaani unangoa miche na kwenda kuipanda siku hiyo hiyo, nilimwomba tukatembelee shamba hilo ili niweze kujua vitu kama udongo unarutuba kiasi gani na je unatuamisha maji au la na kwa kaisi gani? Pili kujua kiasi cha mvua cha eneo husika kwa kuangalia uoto wa asili. Pia alikuwa anataka kujua kama anaweza kuchimba kisima cha asili na kukilinda kwa miti ya mikuyu.

LEUCAENA - VIBIRITI

Huu ni aina ya mti ambao unaweza kuukuta umeota mingi mingi pamoja kama kichaka au mmoja mmoja na kuwa mti mkubwa kabisa. Unastawi zaid sehemu za joto na kukua haraka, kwenye baridi ukuaji wake si wa haraka sana kama sehemu za joto, una mbegu nyingi sana zikiwa kwenye maganda mengi pia,
Upandaji wake ni kwa kukusanya mbegu zilizo komaa na kukauka na kisha kuzi mwaga sehemu unayotaka ziote kisha kuzifukia kwa udongo kiasi kidogo sana, upandaji ufanyike mara baada ya mvua za kwanza kuanza

MATUMIZI
(A)Mmea hu una protini nyingi sana kwenye majani yake kiasi cha asilimia 25%, kwa hiyo unafaa kwa ajili ya chakula cha mifugo kama ng’ombe, mbuzi, nguruwe na kuku. Unachanganya majani yake (makavu au mabichi) katika mlo wa wanyama. Kiasi cha lukina kisizidi asilimia 30% ya mlo kwa sababu kinaweza kusababisha wanyama kunyonyoka manyoya baada ya miezi 6 na pia kupata ugonjwa goita (goiter)



Kwa wafugaji wa nguruwe unaweza kutumia lukina 30% majani ya kawaida 70% na udongo mwekundu kama chanzo cha madini ya chuma kutengeneza mlo kamili kwa ajili ya nguruwe wako, inashauriwa pia kuwapa pig mix ili kuepukana na upungufu wa madini mengine.
Kwa wafugaji wa ng’ombe wa maziwa changanya pumba 60% na lukina 40% na cattle mix kisha uwalishe kama chakula cha ziada chenye virutubisho(concentrates) wakati wa kukamua ng’ombe maziwa. Kwenye mlo kamili kumbuka lukina isizidi kiasi cha 30%
Pamoja na kuwa na madini mengine lakini mmea huu una kirutubisho kinachojulikana kama carotene ambacho husababisha wanyama wanaokula lukina kuwa na provitamin A nyingi sana kwenye nyama baada ya kuchinjwa. UVunaji wake ni kwakupunguza matawi na kama unahitaji kuhifadhi basi unakausha kwenye kivuli na majani yakipukutika unayakusanya na kuyatunza mahali pakavu.




(B) Lukina pia inaweza kutumika kwa ajili ya kuongeza kiasi cha nitrogen kwenye udongo kwa kupanda kati ya mimea au kwa wale wanaotumia kontua kwenye miteremko wakatumia kontua za lukina kwa kukinga mmong’onyoko wa udongo lakini isiache kukua na kuwa miti mikubwa labda kwa wale wanaohitaji kukinga upepo tu.



(C)Miti hii pia inaweza kutumika kwa ajili ya sehemu zilizokumbwa na balaa la kupoteza uoto juu ya ardhi, sababu kubwa ni ukuaji wake wa haraka na ikipandwa sehemu hata kama ni michache husambaa haraka kwa sababu inazalisha mbegu nyingi sana na zinasambaa kwa upepo ingawa haziendi mbali zaidi

DESMODIUM

Huu ni mmea ambao hutambaa adhini kama vile maharage, unapatikana zaidi nyanda za juu na sehemu zisizo na joto, majani yake huwa yana kwaruza na yanaweza kuchana mikono. mbegu zake huzaliwa kwenye vikonyo kama mimea jamii ya kunde kwa wastani mbegu nne



MATUMIZI (FAIDA)
Huu ni mmoja ya mimea ambayo inafaida zaidi ya moja kwa mkulima kama ataamua kuutumia ipaswavyo;




Desmodium inaweza kupandwa katikati ya mistari ya mazao kama mahindi, mtama, alizeti n.k, ambapo mmea huu huweza kusaidia mazao kwa kuongeza kiasi cha nitrojeni kwenye udongo (nitrogen fixer)maua yake huwa yanafukuza baadhi ya wadudu shambani (insect repelent) na mwisho huua magugu mengine yasiweze kuota kwa sababu yenyewe hutambaa juu ya ardhi (runners)na hukua haraka.




Desmodium pia hutumika kama chakula cha mifugo kwa sababu ya protini kiasi cha 18% -22% kabla ya kukaushwa na hushuka hadi 15% yakikaushwa, kwa hiyo mfugaji anaweza kuchanganya na majani ya kawaida na kuwalisha wanyama wake kwa nia ya kuongeza ubora wa chakula.

TANGO-Dawa ya kukausha maziwa mbwa anayenyonyesha

Hii le nitaongelea tunda la tango na madhumuni zaidi ni katika kumsaidia mbwa jike kukausha maziwa. Inaweza kutokea mbwa watoto wake wamekua na kuacha kunyonya au watoto wakafariki wakati bado wadogo mara baada ya kuzaliwa, na maziwa yake yasikauke yenyewe ingawa ni mara chache sana.





Maziwa yasipokauka yatamsababishia ugonjwa wa chuchu ujulikanao kama (mastitis)ambao husababisha maziwa kuvimba baada ya kushambuliwa na bakteria, tiba yake huwa ghari kiasi sana na mara chache husababisha vifo kwa mbwa.




Sasa basi kwa njia rahisi ukitaka kuepukana na hali hii inatakubidi kumsaidia mbwa wako kukausha maziwa, katika chakula chake msagie tango moja (1)ambalo limeondolewa maganda nusu na nusu kubakia kwa muda wa siku 3 mpaka 5 au mpaka maziwa yakauke.





BINADAMU
Kwa binadamu tango ni dawa la magonjwa mengi na kinga pia, inashauriwe liliwe likiwa na maganda yake kiasi yaani usimenye maganda yote. magonjwa yanayotibiwa na tango ni KUHARISHA magonjwa mengine ni kama presha ya kupanda na kushuka pia husaidia kurekebisha ngozi ya mwili

MALARIA-Jinsi ya kuharibu mazalia ya mbu

MBU



Malaria limekuwa ni tatizo kubwa sana kwa nchi kama Tanzania, ambazo ni masikini na uwepo wake katika ikweta kunifanya iwe na joto na hivyo uwepo wa mbu wengi sana. Makala nyingi na kampeni zimekuwa juu ya kutibu malaria na nyingine juu ya kukinga malaria kwa njia kama za kutumia vyandarua vyenye dawa, kumeza dawa kwa wale wanaotembelea maeneo yenye mbu wengi (hasa wanaotoka ughaibuni) ambako hamna malaria
Njia kubwa ya kujikinga na malaria ni kuharibu mazingira ya mbu kuzaana, kwenye mazingira mengi tunayoishi ndizo sehemu mbu wanakozaliana, kwa hiyo inatubidi kufanya yafuatayo kupunguza au kuondoa mazalia ya mbu.


MADIMBWI

Kufukia madmbwi yote yanayozunguka nyumba tunazoishi na mazingira tuliyopo ili kuhakikisha hamna maji yanayotuama jirani na makazi yetu. Hii pia inahusisha kuondoa vitu vyote vinavyoweza kuhifadhi maji mara mvua inaponyesha, vitu kama vifuu vya nazi, makopo, matairi ya magari n.k


MAJANI

Ni muhimu kufyeka au kulima majani yote na vichaka kuzunguka makazi yetu hasa vipindi vya mvua, pia maua ambayo ni urembo wa nyumba zetu nayo inabidi yapunguzwe kipindi hiki. Kwa kawaida mimea huwa na uwezo wa kutuamisha maji kidogo sana kwenye majani yake lakini mbu nao hutaga humo humo.


NJIA NYINGINE
Kuna baadhi ya mimea ambayo inauwezo wa kufukuza wadudu, kwa mfano mmea unaojulikana kama nyonyo (cast oil) ukipandwa karibu na makazi yetu una uwezo wa kufukuza mbu (repellent) na mbegu zake zikipondwa na kuchanganywa na maji na kisha kumwagwa sehemu basi huweza kufukuza wadudu kama mbu.

MMEA WA NYONYO (castor oil)



Kupulizia dawa za kuua wadudu (mf Icon) ni njia nyingine ya kuzuia mbu kuzaana, hii ni njia ya kemikali kwa hiyo iwe ya mwisho baada ya hizi za mwanzo zote kushindwa kufanya kazi au kutonyesha mafanikio.

UMUHIMU WA MITI

SEHEMU YA MSITU




Kuna usemi usemao MISITU NI UHAI ambao nina uhakika kila mtu anaujua vema, swala kubwa hapa ni jinsi ya kuitunza hii rasilimali ya asili tuliyopewa na mungu. Misitu yetu ambayo tunaitegemea kwa mambo mengi sana siku hizi imekuwa ikikatwa miti yake kwa ajili ya matumizi mbali mbali kama mbao na kuni, matumizi mengine kama dawa huwa hayana athari sana kwa misitu kwa sababu mtumiaji huchukua sehemu tu ya mti.

MTI WA MVULE


Kuna misitu ya asili na ile ya kupandwa, hii ya kupandwa iko ya aina mbili, kuna yenye miti ya asili ambayo madhumuni yake huwa ni kutunza mazingira au kurudisha hali ya uasilia (uoto wa asili) na kuna miti ya kigeni ambayo mara nyingi huwa kwa matumizi ya biashara au kipato, miti ya kigeni ni kama mikaratusi, mitiki (misoji), mipine, mivinje, migravilea n.k






Adui mwingine mkubwa wa misitu ni moto, vyanzo vya moto vinaweza kuwa shughuli za kilimo kwa maana ya kusafisha shamba, uwindaji ukiwa na nia ya kufukuza wanyama toka upande mmoja hadi mwingine, na urinaji wa asali ambapo moto huwashwa halafu majani mabichi ya aina fulani huchomwa ili kutoa moshi ambao huwalewesha nyuki.







VYANZO VYA MAJI
Vyanzo vingi vya maji huanzia kwenye misitu juu ya milima ambapo huanza kama chem chem kisha vijito halafu maji hutiririka kama mto. Kazi ya misitu ni kuzuia yale maji maji kuzama ardhini (mizizi) na pia majani ya miti huzuia maji maji yasichukuliwe kama mvuke

Chem chem nyingine hupita chini ya ardhi na kwenda kuibuka sehemu nyingine kama kisima cha asili, sehemu za misitu ambazo zimeharibiwa na ukataji miti kiasi cha kuathiri mfumo wa maji basi miti kama mikuyu na mikangazi hushauriwa kupandwa kwa wingi sehemu hizi, ingawa bado miti ya asili ya sehemu husika nayo pia inaweza kupandwa.Miti ya asili nchini kwetu ni kama mivule, mipodo, mininga, mikangazi, mikarambati n.k

MKUYU

MTI WA MKUYU



Huu ni mti unaopatikana sehemu nyingi sana duniani kuanzia ukanda wa joto mpaka nyanda za juu zenye baridi, ni mti ambao unakuwa na majani kipindi chote cha mwaka (evergreen) sehemu unazopenda kuota ni mabondeni na hasa sehemu chepechepe ingawa mara nyingine hupatikana hata sehemu ambazo si za majimaji sana.


SHINA NA MAUA/MBEGU




Mti huu unasifika sana kwa sifa ya kuhifadhi vyanzo vya maji, kama una kisima cha msimu ambacho hukauka maji kipindi cha jua kali basi panda mti huu karibu na kisima. Mti utakapo kuwa na ukubwa wa wastani kisima chako kitakuwa na maji mwaka mzima, mizizi yake ambayo hutambaa sana huifadhi maji ardhini yasichukuliwe kama mvuke wakati wa jua kali na pia kivuli cha majani yake pia husaidia kutunza maji ardhini

Mti huu umetajwa sana kwenye Biblia, Adam na Eva baada ya kula tunda la kati na kujikuta watupu walijisitiri kwa kutumia majani ya mkuyu, Zakayo wakati anataka kumuona yesu alitangulia mbele na kupanda juu ya mkuyu


MBEGU/MAUA



UPANDAJI
Ingawa ni mti mzuri sana kwa wanamazingira lakini ni mti mgumu sana kuuotesha, kuotesha kwa njia ya MBEGU ni ngumu zaidi kwa sababu mbegu zake (ambazo pia ni maua) nyingi huwa tupu ndani bila ile mbegu yenyewe, pia iliziote vizuri ni lazima ziliwe na popo ambao hupenda sana kula matunda yake na kisha ikitolewa kwa njia ya kinyesi ndio inaota vizuri zaidi (seed scarification), mwisho ni lazima ioteshwe sehemu iliyo chepechepe au imwagiliziwe sana.

Njia nyingine ni yakuotesha kwa kutumia matawi yake ambapo unakata na kuyaotesha kama vipandikizi, hii kidogo ina mafanikio lakini ni vipandikizi vichahe tu ndio vyenye uwezo wa kuota na vingi zaidi ya asilimia 90% havioti